TESBİHİN TARİHİ VE TÜRK KÜLTÜRÜNDE TESBİH
Tesbihin Tarihi ve Türk Kültüründe Tesbih
İpe geçirilen boncuk, taş ve kemiklerin kullanımı insanlık tarihi kadar eskidir. İlkel dönemlerde insanlar avladıkları hayvanlardan el ettikleri diş ve kemik gibi kısımları, iyi şans getirsin diye takı olarak kullanırlardı. Bu gelenek daha sonra dini bir biçime büründü ve Hinduizm, Budizm, İslam ve Hıristiyanlıkta ibadet aracı olarak kullanıldı. Tespih sözcüğü, çabuk davranmak, suda yüzmek, boş zaman geçirmek, para biriktirmek, işe hemen başlamak gibi çeşitli anlamları olan Arapça köklerden gelir. Dini bir terim olarak ise “Sübhanallah” kelimesinden türetilmekte olup, Allah'ın kusursuzluğunu, yüceliğini ifade eder. Tespih İslam dininde bir ibadet aracı haline geldikten sonra, bir meditasyon süreci içinde, Allah’ı zikretme ve bu zikirleri sayabilme amacıyla kullanılmıştır. Müslümanlar, zikir pratikleriyle Allah'a olan bağlarını güçlendirmeye çalışır ve manevi bir huzur elde etmeyi amaçlarlar.
Tesbih nedir?
En basit tarifiyle Tespih, aynı boyutlarda ve aynı biçime sahip 33, 99, 500 ya da 1000 adet taneciğin, iki ucu biribirine düğümlü bir ipe dizilmesinden oluşur. 33 ve 59 taneli olanları da vardır ki bunlar Hristiyanlar ve 108 taneli olanları ise Budistler tarafından kullanılır. 500 ve 1000 parçalı tesbihler, eskiden daha özel durumlarda yani tekkelerde toplu zikirler sırasında kullanılırlardı. Günümüzde en yaygın kullanılan tespih çeşidi, daha küçük olduğu için 33’lük olanlardır. Tespih taneciklerinin şekilleri genelde yuvarlak, silindirik, armut veya elipsoit biçimlerindedir. Daha fanteziye kaçan, sanatsal biçimli tesbihlere ise "Fasetli tesbih" denir. Bu terim geleneksel İslami müslüman kültürlerinde kullanılan ve özel bir şekle sahip olan tesbih türünü ifade eder. Bu tür tesbihler genellikle el yapımıdır ve özenle işlenmiştir. "Fasetli" terimi, tesbihin boncuklarının veya tasarımının yüzeyindeki belirli yüzeylerin kesilmiş veya oyulmuş olması anlamına gelir. Bu kesmeler veya oymalar, tesbihin estetik görünümünü ve dokusunu zenginleştirir. Hanımlar ise genellikle küçük taneli tesbihleri tercih etmekte oldukları için küçük taneli tesbihlere zenne tesbihi ya da hanım tesbihi adı verilmektedir.
Tesbihin Bölümleri
Eksiksiz bir tesbih; taneler, imâme, nişane ya da durak, pul, tepelik, püskül veya kamçı gibi bölümlerden meydana gelir. İpe dizilen Tespih tanelerinin birleştiği noktaya, tespihin en önemli ve orjinal parçası olan İmame yerleştirilir. Taneciklerden 4 ila 7 kat uzunluğa sahip olan imame, dönel bir simetriyle çeşitli sanatsal şekiller içerir. Boğumlu yapısında genelde hareket edebilen halkalar bulunur.Tespih tanelerinin dizilmiş olduğu ipliğin iki ucu imameden geçirilerek düğüm atılır ki bu düğümün ustalıkla gizlenmesi, imamenin üzerine halkalar konulması, sikkeler giydirilmesi, yapım sanatının inceliklerinden sayılır.
Diğer adıyla durak da denilen nişâne, 99’luk tespihlerde her 33 tanede bir konulan ve tane dizisinin dışına doğru sarkan özel şekilli bir parçadır. 33’lük tespihlerin nişânelerine pul denmektedir. 33’lük tespihlerde ise 11 tanede bir olacak şekilde iki tane pul bulunur. Nişâneler, dini vecibeleri yerine getirirken kullanılan tespihlerde duaların bölümlerini belirleyip karıştırmamak için kullanılmaktadır. Tasavvufi derinliğe haiz olan tespih ustaları, pulları , Hz.Peygamberin Ehl-i Beyti’ne ve İslamın beş şartına ithafen tespihin iki tarafındaki başlangıç tanelerinden sağ ve sol taraftaki beşinci taneden sonra olacak şekilde de kullanabilirler. 99’luk tespihlerde ise, on iki imama telmihte bulunarak her iki yandan 12. taneden sonra nişâne koyarlar. Burada Alevi kültürünün etkisine de rastlamak mümkündür.
İmameden sonra eklenen parça, klasik tespihlerde püskül, değeri yüksek tespihlerde ise kamçıdır. Püskül genellikle ipekten örülür ve üzerine daha güzel bir görünüm olması amacıyla şemse adı verilen taneler dizilir. Bu şemseler tespihte bir kopma meydana gelirse, yedek tane işlevi gördükleri gibi, estetik bir görünüş de sağlarlar. Kamçı ise altın veya gümüş gibi daha değerli malzemeler ile örülen kordonlardır. Kamçının üst ucunda yine altın veya gümüşten yapılan, yuvarlak ya da oval örülmüş tanaler bulunur ve bunlar “Türk başı” olarak isimlendirilir.
Tespihin ucunda püskül değil de kordon kamçı varsa bu kamçının en üst ucuna, imame ile bir uyum oluşturacak şekilde, ustasının maheretini gözler önüne seren tepelik adlı bir parça konulur. Tespih, son olarak çivi denilen, kordon ucunun bağlanıp tepeliğe sıkıştırıldığı bir parça ile tamamlanmış olur.
Tespih Hangi Malzemelerden Yapılır?
Klasik tesbih hammaddelerinin tamamına yakını doğal malzemelerdir. İçinde orgnik maddeler, mineraller ve bitkiler bulunmaktadır. Ağaç malzemeler Afrika, Uzakdoğu ve Güney Amerika kökenlidir. Organik veya fosil esaslı maddeler Sibirya, Kuzey kutbu ve İsveç, İzlanda gibi kuzey ülkeleriyle Endonezya, Hindistan, Okyanusya gibi coğrafyalardan gelmektedir. Fil ve mamut dişleri, gergedan boynuzu, su aygırı dişi, mors dişi gibi malzemeler, canl ıhayvanlardan değil, yıllar önce ölmüş olanların artıkları olarak toprak altından veya denizden çıkarılmaktadır.
Çok çeşitli malzemelerden yapılan tesbihler, madeni tesbihler, organik tesbihler, bitki/ağaç esaslı tesbihler ve sentetik tespihler olarak dört başlık altında toplanabilir.
* Siyah renkli bir taş olan ve Erzurum civarlarından çıkarılan Oltu taşı tespihleri,
* Doğada bulunan çeşitli taşlardan yapılan Doğal taş tespihleri,
* Altın, gümüş, zümrüt, yakut, elmas gibi değerli taşlardan yapılan tespihler,
Türk kültürü içerisinde Türklerin kendi zevk ve inceliklerinin ortaya konulduğu pek çok sanat dalı bulunmaktadır. Türkler sadece yaşadıkları yerleri, okudukları ve yazdıkları kitapları süslemekle kalmamış, kullandıkları aletlere kadar estetiğe de önem vermiş, her malzemeye bir kimlik kazandırmaya çalışmışlardır. Bunun en güzel örneklerinden biri de "tesbih"tir. Birçok dinde zikir aracı olarak kullanılan tesbih, Türklerde aynı zamanda bir sanat objesi haline gelmiştir.Türk kültüründe de tespih, hem dini hem de geleneksel bir öneme sahiptir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde tespihler, padişahlar ve devlet adamları tarafından kullanıldığı gibi, halk arasında da aksesuar olarak yaygın bir kullanıma sahipti. Tespihler, aynı zamanda Türk geleneksel el sanatlarıyla süslenmiş ve özel tasarımlarla işlenmiştir. İstanbul, Osmanlı döneminde dünya tesbihçiliğinin merkezi halini almıştı. Uzun bir süre tespih, günümüzdeki kol saatinin etkisine benzer şekilde, Türk erkeklerinin en özel aksesuarı sayılmış, hatta çok yüksek maddi değere sahip tespihler yapılmıştır.
Usta İşçilikli Tesbihler Satışı
Tesbihler genellikle yuvarlak, basık, sivri yuvarlak, dolgun veya yarım beyzi, şalgam biçimli, ekstra ince, kesik veya fasetli olabilmektedir. Birçok farklı sayıda tesbih modelleri bulunmaktadır. Bazı tesbih modellerinde arasında durak denilen iki bölünmüş bölüm vardır. Bazen tanecikli malzemeden olabileceği gibi, bazen de her iki yanına farklı renkte tanecikler yerleştirilebilir. Usta işçilikli tesbihler olarak üretilen bu tesbihlerde otuz üç adet tesbihin her birinin arasında posta pulu bulunabilmektedir. İnce iplerin tanelerle birleştiği yerde imam denilen uzun bir tesbih başlığı bulunur. İmam yani tesbih başlığı tesbihin en önemli kısımlarından birisidir. Klasik ahşap tesbihte imamdan sonra ipek bir püskül veya imame ile aralarına küçük zerreciklerin dizildiği bir tepe de bulunabilmektedir. Birçok farklı modeli de bulunmaktadır.
Türk kültüründe dini vecibeleri yerine getirmek dışında da kullanılan tesbih ürünleri, aksesuar olarak da sıkça kullanılmaktadır. Aksesuar olarak kullanılan bu tesbihler rahatlatıcı ve hoş bir izlenim bırakmaktadır. Tesbihlere geçmişten ve günümüzden pek çok anlam yüklenmiş olsa da inkâr edilemez bir gerçek var ki, insanın tarih sahnesine çıktığı andan itibaren sıkça kullanılan bir üründür. Gönül Tesbihcilik çok çeşitli tesbih modellerinin yanı sıra ateş kehribarı tesbih modelinin her türlüsünü ve farklı kesimlere hitap eden Erzurum oltu taşı tesbih ürünlerini www.gonultesbihcilik.com sitesinde satışa sunmaktadır.
Gönül Tesbihcilik 23.01.2024
Etiketler:
Sıkma Kehribar Tesbihler
Ateş Kehribar Tesbihler
Blok Zar Kehribar Tesbihler
İpe geçirilen boncuk, taş ve kemiklerin kullanımı insanlık tarihi kadar eskidir. İlkel dönemlerde insanlar avladıkları hayvanlardan el ettikleri diş ve kemik gibi kısımları, iyi şans getirsin diye takı olarak kullanırlardı. Bu gelenek daha sonra dini bir biçime büründü ve Hinduizm, Budizm, İslam ve Hıristiyanlıkta ibadet aracı olarak kullanıldı. Tespih sözcüğü, çabuk davranmak, suda yüzmek, boş zaman geçirmek, para biriktirmek, işe hemen başlamak gibi çeşitli anlamları olan Arapça köklerden gelir. Dini bir terim olarak ise “Sübhanallah” kelimesinden türetilmekte olup, Allah'ın kusursuzluğunu, yüceliğini ifade eder. Tespih İslam dininde bir ibadet aracı haline geldikten sonra, bir meditasyon süreci içinde, Allah’ı zikretme ve bu zikirleri sayabilme amacıyla kullanılmıştır. Müslümanlar, zikir pratikleriyle Allah'a olan bağlarını güçlendirmeye çalışır ve manevi bir huzur elde etmeyi amaçlarlar.
Tesbih nedir?
En basit tarifiyle Tespih, aynı boyutlarda ve aynı biçime sahip 33, 99, 500 ya da 1000 adet taneciğin, iki ucu biribirine düğümlü bir ipe dizilmesinden oluşur. 33 ve 59 taneli olanları da vardır ki bunlar Hristiyanlar ve 108 taneli olanları ise Budistler tarafından kullanılır. 500 ve 1000 parçalı tesbihler, eskiden daha özel durumlarda yani tekkelerde toplu zikirler sırasında kullanılırlardı. Günümüzde en yaygın kullanılan tespih çeşidi, daha küçük olduğu için 33’lük olanlardır. Tespih taneciklerinin şekilleri genelde yuvarlak, silindirik, armut veya elipsoit biçimlerindedir. Daha fanteziye kaçan, sanatsal biçimli tesbihlere ise "Fasetli tesbih" denir. Bu terim geleneksel İslami müslüman kültürlerinde kullanılan ve özel bir şekle sahip olan tesbih türünü ifade eder. Bu tür tesbihler genellikle el yapımıdır ve özenle işlenmiştir. "Fasetli" terimi, tesbihin boncuklarının veya tasarımının yüzeyindeki belirli yüzeylerin kesilmiş veya oyulmuş olması anlamına gelir. Bu kesmeler veya oymalar, tesbihin estetik görünümünü ve dokusunu zenginleştirir. Hanımlar ise genellikle küçük taneli tesbihleri tercih etmekte oldukları için küçük taneli tesbihlere zenne tesbihi ya da hanım tesbihi adı verilmektedir.
Tesbihin Bölümleri
Eksiksiz bir tesbih; taneler, imâme, nişane ya da durak, pul, tepelik, püskül veya kamçı gibi bölümlerden meydana gelir. İpe dizilen Tespih tanelerinin birleştiği noktaya, tespihin en önemli ve orjinal parçası olan İmame yerleştirilir. Taneciklerden 4 ila 7 kat uzunluğa sahip olan imame, dönel bir simetriyle çeşitli sanatsal şekiller içerir. Boğumlu yapısında genelde hareket edebilen halkalar bulunur.Tespih tanelerinin dizilmiş olduğu ipliğin iki ucu imameden geçirilerek düğüm atılır ki bu düğümün ustalıkla gizlenmesi, imamenin üzerine halkalar konulması, sikkeler giydirilmesi, yapım sanatının inceliklerinden sayılır.
Diğer adıyla durak da denilen nişâne, 99’luk tespihlerde her 33 tanede bir konulan ve tane dizisinin dışına doğru sarkan özel şekilli bir parçadır. 33’lük tespihlerin nişânelerine pul denmektedir. 33’lük tespihlerde ise 11 tanede bir olacak şekilde iki tane pul bulunur. Nişâneler, dini vecibeleri yerine getirirken kullanılan tespihlerde duaların bölümlerini belirleyip karıştırmamak için kullanılmaktadır. Tasavvufi derinliğe haiz olan tespih ustaları, pulları , Hz.Peygamberin Ehl-i Beyti’ne ve İslamın beş şartına ithafen tespihin iki tarafındaki başlangıç tanelerinden sağ ve sol taraftaki beşinci taneden sonra olacak şekilde de kullanabilirler. 99’luk tespihlerde ise, on iki imama telmihte bulunarak her iki yandan 12. taneden sonra nişâne koyarlar. Burada Alevi kültürünün etkisine de rastlamak mümkündür.
İmameden sonra eklenen parça, klasik tespihlerde püskül, değeri yüksek tespihlerde ise kamçıdır. Püskül genellikle ipekten örülür ve üzerine daha güzel bir görünüm olması amacıyla şemse adı verilen taneler dizilir. Bu şemseler tespihte bir kopma meydana gelirse, yedek tane işlevi gördükleri gibi, estetik bir görünüş de sağlarlar. Kamçı ise altın veya gümüş gibi daha değerli malzemeler ile örülen kordonlardır. Kamçının üst ucunda yine altın veya gümüşten yapılan, yuvarlak ya da oval örülmüş tanaler bulunur ve bunlar “Türk başı” olarak isimlendirilir.
Tespihin ucunda püskül değil de kordon kamçı varsa bu kamçının en üst ucuna, imame ile bir uyum oluşturacak şekilde, ustasının maheretini gözler önüne seren tepelik adlı bir parça konulur. Tespih, son olarak çivi denilen, kordon ucunun bağlanıp tepeliğe sıkıştırıldığı bir parça ile tamamlanmış olur.
Tespih Hangi Malzemelerden Yapılır?
Klasik tesbih hammaddelerinin tamamına yakını doğal malzemelerdir. İçinde orgnik maddeler, mineraller ve bitkiler bulunmaktadır. Ağaç malzemeler Afrika, Uzakdoğu ve Güney Amerika kökenlidir. Organik veya fosil esaslı maddeler Sibirya, Kuzey kutbu ve İsveç, İzlanda gibi kuzey ülkeleriyle Endonezya, Hindistan, Okyanusya gibi coğrafyalardan gelmektedir. Fil ve mamut dişleri, gergedan boynuzu, su aygırı dişi, mors dişi gibi malzemeler, canl ıhayvanlardan değil, yıllar önce ölmüş olanların artıkları olarak toprak altından veya denizden çıkarılmaktadır.
Çok çeşitli malzemelerden yapılan tesbihler, madeni tesbihler, organik tesbihler, bitki/ağaç esaslı tesbihler ve sentetik tespihler olarak dört başlık altında toplanabilir.
- Madeni Tesbihler: Bunlar, doğada yer altından çıkarılan altın, gümüş, akik, ametist gibi madeni malzemelerden yapılan tesbihlerdir. Malzemesinden dolayı yapımı hayli zor olan ve çok zaman gerektiren tesbihlerdir. Bu tip malzemeler çok sert oldukları için, işlenirken çelik kalemler, elmas uçlu kalemler ya da elmas tozu kullanılabilmektedir. Belli başlı madeni tesbih türleri:
* Siyah renkli bir taş olan ve Erzurum civarlarından çıkarılan Oltu taşı tespihleri,
* Doğada bulunan çeşitli taşlardan yapılan Doğal taş tespihleri,
* Altın, gümüş, zümrüt, yakut, elmas gibi değerli taşlardan yapılan tespihler,
- Organik Tesbihler: Yabani ve evcil hayvanların boynuz, kabuk, kemik ve dişlerinden yapılan tesbihlerdir. Madeni tesbihlere nazaran daha yumuşak oldukları için işçilikleri daha kolaydır.
- Bitki ve Ağaç bazlı Tesbihler: Literatürde Haşebi olarak da geçen bu tespih türü, sert, hoş kokulu ve elyafı güzel ağaçlardan yapılmıştır. Bu tesbihlerin yapımında organik tesbihlerin yapılışına benzer teknikler kullanılır. Bu tesbihler eskiden sipariş üzerine yapılırdı. Güzel kokulu olan bu tespihler çekildikten sonra, kokularının korunması için kapalı madeni kaplarda saklanırlardı. Özellikle durak, imame ve kamçılarında daha büyük ustalık gerektiren işlemeler yapılırdı.
- Sentetik tespihler: Katalin, fiber, galalit gibi yapay malzemelerden yapılan tespihlerdir. En çok rastlananları katalin tespih ve fiber tespihdir.
Türk kültürü içerisinde Türklerin kendi zevk ve inceliklerinin ortaya konulduğu pek çok sanat dalı bulunmaktadır. Türkler sadece yaşadıkları yerleri, okudukları ve yazdıkları kitapları süslemekle kalmamış, kullandıkları aletlere kadar estetiğe de önem vermiş, her malzemeye bir kimlik kazandırmaya çalışmışlardır. Bunun en güzel örneklerinden biri de "tesbih"tir. Birçok dinde zikir aracı olarak kullanılan tesbih, Türklerde aynı zamanda bir sanat objesi haline gelmiştir.Türk kültüründe de tespih, hem dini hem de geleneksel bir öneme sahiptir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde tespihler, padişahlar ve devlet adamları tarafından kullanıldığı gibi, halk arasında da aksesuar olarak yaygın bir kullanıma sahipti. Tespihler, aynı zamanda Türk geleneksel el sanatlarıyla süslenmiş ve özel tasarımlarla işlenmiştir. İstanbul, Osmanlı döneminde dünya tesbihçiliğinin merkezi halini almıştı. Uzun bir süre tespih, günümüzdeki kol saatinin etkisine benzer şekilde, Türk erkeklerinin en özel aksesuarı sayılmış, hatta çok yüksek maddi değere sahip tespihler yapılmıştır.
Usta İşçilikli Tesbihler Satışı
Tesbihler genellikle yuvarlak, basık, sivri yuvarlak, dolgun veya yarım beyzi, şalgam biçimli, ekstra ince, kesik veya fasetli olabilmektedir. Birçok farklı sayıda tesbih modelleri bulunmaktadır. Bazı tesbih modellerinde arasında durak denilen iki bölünmüş bölüm vardır. Bazen tanecikli malzemeden olabileceği gibi, bazen de her iki yanına farklı renkte tanecikler yerleştirilebilir. Usta işçilikli tesbihler olarak üretilen bu tesbihlerde otuz üç adet tesbihin her birinin arasında posta pulu bulunabilmektedir. İnce iplerin tanelerle birleştiği yerde imam denilen uzun bir tesbih başlığı bulunur. İmam yani tesbih başlığı tesbihin en önemli kısımlarından birisidir. Klasik ahşap tesbihte imamdan sonra ipek bir püskül veya imame ile aralarına küçük zerreciklerin dizildiği bir tepe de bulunabilmektedir. Birçok farklı modeli de bulunmaktadır.
Türk kültüründe dini vecibeleri yerine getirmek dışında da kullanılan tesbih ürünleri, aksesuar olarak da sıkça kullanılmaktadır. Aksesuar olarak kullanılan bu tesbihler rahatlatıcı ve hoş bir izlenim bırakmaktadır. Tesbihlere geçmişten ve günümüzden pek çok anlam yüklenmiş olsa da inkâr edilemez bir gerçek var ki, insanın tarih sahnesine çıktığı andan itibaren sıkça kullanılan bir üründür. Gönül Tesbihcilik çok çeşitli tesbih modellerinin yanı sıra ateş kehribarı tesbih modelinin her türlüsünü ve farklı kesimlere hitap eden Erzurum oltu taşı tesbih ürünlerini www.gonultesbihcilik.com sitesinde satışa sunmaktadır.
Gönül Tesbihcilik 23.01.2024
Etiketler:
Sıkma Kehribar Tesbihler
Ateş Kehribar Tesbihler
Blok Zar Kehribar Tesbihler
PlatinMarket® E-Ticaret Sistemi İle Hazırlanmıştır.